Η άλλη πλευρά των πραγμάτων

René Magritte: Δεν υπάρχει τέχνη χωρίς τη ζωή

Ο Ρενέ Μαγκρίτ και "ο Βάρβαρος" 1932

René Magritte - Αυτοβιογραφικό Σκίτσο

Δεν βλέπουμε ποτέ παρά μόνο μία πλευρά των πραγμάτων, έλεγε, νομίζω, ο Βίκτωρ Ουγκό. Ακριβώς: εγώ αυτό που προσπαθώ να εκφράσω, είναι η "άλλη πλευρά". Για τον Μαγκρίτ, η διαρκής αναζήτηση του άγνωστου αποτελούσε το νόημα της ζωής του. Η αίσθηση της ακρίβειας δεν αποκλείει την ευχαρίστηση που δίνει η ανακρίβεια, όπως έλεγε ο ίδιος.

René Magritte - "Αυτο δεν ειναι ενα δενδρο"

Αποζητούσε το άγνωστο για να το αποδεχτεί ως άγνωστο και όχι να το ερμηνεύσει και να το κάνει απτό, συγκεκριμένο, γνωστό.

🙇 Αποσπάσματα από κείμενο το Μαγκρίτ, με τίτλο Αυτοβιογραφικό σκίτσο, που πρωτοδημοσιεύτηκε στον κατάλογο της έκθεσης Μαγκρίτ στις Βρυξέλλες, στο Μέγαρο Καλών Τεχνών 8 Μαΐου 1954

Μέσα στη νύχτα του Ρενέ Μαγκρίτ υπάρχει ο ουρανός που πλέει πάνω απ' όλους μας

Ρενέ & Ζωρζέτ Μαγκρίτ: Η σκιά και η σκιά της 1932

Η μαγεία δεν πρέπει να υπάρχει στα λόγια, αλλά στην πράξη. Αυτή η μαγεία μας ενδιαφέρει, ήδη με την έννοια ότι έχει τη δυνατότητα να μας κάνει να δούμε πόσο ανόητη είναι η ιδέα ότι τάχα υπάρχει από τη μια "Το Μαγικό" κι απ' την άλλη το "Μη Μαγικό". 

Οι θεολόγοι διακρίνουν πράγματι, το "Υπερφυσικό" τους από το "Φυσικό" και αναγκάζονται, για να τα βγάλουν πέρα μ' αυτή την αντίθεση να προσθέσουν στην υπόθεση ένα μυστήριο παραπάνω, πράγμα που δεν τους κοστίζει τίποτε. Αν ήμουν καθολικός, στην πίστη και στην πράξη, μου φαίνεται πως θα 'πρεπε να είχα τη βεβαιότητα ότι ζω σ' "έναν και μοναδικό υπερφυσικό κόσμο". 

Παράμοια, δεν μ' αρέσει να πιστεύω στην εργασία που υποτίθεται γίνεται εν αγνοία μου, στο "υποσυνείδητο" μου, όπως δεν μ' αρέσει να πιστεύω στη "θέληση" (δεν μ' αρέσει να πιστεύω ή να λέω ότι "θέλω"). Από τις διάφορες εξηγήσεις που έχουν σχέση  με το "υποσυνείδητο", προτιμώ τη δικιά μου πίστη, στην οποία επιμένω και σύμφωνα με την οποία όλες μας οι ιδέες και όλα μας τα συναισθήματα είναι απρόβλεπτα: Κάθε στιγμή είναι μια απρόοπτη ανακάλυψη, κάθε στιγμή φανερώνει το απόλυτο μυστήριο του παρόντος.

🙇 Λόγια του Μαγκρίτ, δημοσιευμένα σε μια προκήρυξη της Λαϊκής Σουρεαλιστικής Τάσης, 15 Ιανουαρίου 1958.

René Magritte "Αυτο δεν ειναι μια πιπα"

Συχνά η δουλειά του Ρενέ Μαγκρίτ δείχνει μια σειρά αντικειμένων με ασυνήθη αλληλουχία συνειρμών που δίνει νέο νόημα στα συνήθη αντικείμενα αυτά υπό τον γενικό τίτλο Η προδοσία των εικόνων: στον ανωτέρω πίνακα απεικονίζεται μια συνηθισμένη πίπα σε ένα κατάστημα καπνού ωστόσο η λεζάντα υποδεικνύει πως αυτό δεν είναι μια πίπα. Βέβαια αν καλοεξετάσεις τον πίνακα ασφαλώς θα σκεφτείς όπως ο ίδιος ο Μαγκρίτ δήλωσε όταν ρωτήθηκε - "φυσικά δεν είναι για δοκίμασε να χρησιμοποιήσεις καπνό μέσα σ' αυτήν". Μια αντίφαση που όμως είναι πέρα για πέρα αληθινή.

Ορισμένα Παραδείγματα του Υπερβατισμού της καθημερινότητας

1. Μπορεί να δεις ένα καπέλο υψωμένο σε χαιρετισμό, χωρίς να δεις την ευγένεια
2. Είναι αδύνατον να διαλέξεις ανάμεσα σε δύο ισάξιες εικόνες, χωρίς κάποια λαθεμένη προτίμηση να κάνει τη ζυγαριά να γείρει
3. Μια εικόνα μπορεί μερικές φορές να κατηγορήσει πολύ σοβαρά τον θεατή της
4. Ένα οποιοδήποτε αντικείμενο, αν θεωρηθεί σαν θέμα ενός προβλήματος και η σωστή απάντηση που θα βρεθεί μέσα από την αναζήτηση του αντικειμένου που είναι μυστικά συνδεδεμένο με το πρώτο δίνουν μαζί μια καινούργια γνώση
5. Η αίσθηση της ακρίβειας δεν αποκλείει την ευχαρίστηση που δίνει η ανακρίβεια
6. Όσο μακριά κι αν είναι κάποιος από ένα αντικείμενο, δεν είναι ποτέ τελείως αποχωρισμένος από αυτό
7. Μια γνωστή εικόνα του φωτός ανακαλεί μια άγνωστη εικόνα της σκιάς
8. Οποιεσδήποτε γραμμές, λέξεις, χρώματα, σκόρπια σε μια σελίδα, φτιάχνουν ένα σύνολο που πάντα είναι γεμάτο νόημα.

Αποσαφήνιση παραδειγμάτων

• Νο 3 Ένα τραπέζι με τα άδεια πιάτα του τελειωμένου δείπνου, μπορεί να κατηγορήσει τον μέχρι προ ολίγου συνδαιτημόνα για την παράβαση της απόφασης του να αδυνατίσει
• Νο 4 Για κάθε αποτέλεσμα υπάρχει μια αιτία ο συγκερασμός των δύο οδηγεί σε μια καινοφανή κατανόηση
• No 5 Ακριβές είναι ότι βρίσκομαι στην κουζίνα του σπιτιού μου με κλεισμένα πατζούρια και τρώω καρπούζι με μεγάλη ευχαρίστηση. Το ανακριβές όμως στοιχείο πως βρίσκομαι σ' ένα νησί των Κυκλάδων ξαπλωμένος στην αμμουδιά μετά τη βουτιά στη θάλασσα δίνει την ίδια στιγμή εξ ίσου ευχαρίστηση.

🙇 Κείμενα δημοσιευμένα στο περιοδικό Rhétorique Νο 7, Οκτώβριος 1962, με τίτλο Μάθημα πραγμάτων. Γραπτά και σκίτσα του Ρενέ Μαγκρίτ
Σύντομο Βιογραφικό

Η ομάδα των σουρεαλιστών Βρυξελλών: (A) Ελτ Μεσένς, Ρενέ Μαγκρίτ (2ος), Λουί Σκυτενέρ, Αντρέ Σουρί, Πολ Νουζέ Καθιστές οι Ιρέν Εμουάρ, Μαρτ Μποβουαζέν, Ζωρζέτ Μαγκρίτ 1934

Ο Ρενέ Μαγκρίτ (René Francois Ghislain Magritte, 21 Νοεμβρίου, 1898 - 15 Αυγούστου, 1967 /69) ήταν ένας σουρεαλιστής καλλιτέχνης με επιρροές από το καλλιτεχνικό κίνημα του ντανταϊσμού (Dadaisme), που γεννήθηκε στην πόλη Λεσίν του Βελγίου. Το 1912 (όταν ο Μαγκρίτ ήταν 14 ετών) η μητέρα του αυτοκτόνησε στον ποταμό Σαμπρ. Σπούδασε για δύο χρόνια στην Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών (Académie Royale des Beaux-Arts) των Βρυξελλών, από το 1916 μέχρι το 1918.

René Magritte Artwork

Εκεί γνωρίστηκε με την Ζωρζέτ Μπερζέ (Georgette Berger) με την οποία παντρεύτηκε το 1922. Ο Μαγκρίτ δούλεψε σε εργοστάσιο που κατασκεύαζε ταπετσαρίες, και σχεδίαζε αφίσες και διαφημίσεις μέχρι το 1926. Τότε υπέγραψε συμβόλαιο με την Gallérie la Centaure των Βρυξελλών, γεγονός που του επέτρεψε να ασχολείται συνέχεια με την ζωγραφική. 

Το 1926, ο Μαγκρίτ ζωγράφισε τον πρώτο του σουρεαλιστικό πίνακα, "Le jockey perdu" (Ο χαμένος αναβάτης), και έκανε την πρώτη του έκθεση στις Βρυξέλλες το 1927. Οι κριτικοί τού επιτέθηκαν μαζικά.

Απογοητευμένος με την αποτυχία, μετακόμισε στο Παρίσι, όπου έγινε φίλος με τον Αντρέ Μπρετόν και έγινε μέλος της ομάδας των σουρεαλιστών. Δεν έμεινε για πολύ καιρό κοντά τους όμως. Το 1929 μπήκε στο κομουνιστικό κόμμα, από το οποίο αποχώρησε λίγους μήνες αργότερα. Ίσως σε αυτό έπαιξε ρόλο ότι τα σχέδιά του για κομματικές αφίσες δεν έγιναν δεκτά από την κομματική ηγεσία. Ο Μαγκρίτ φλέρταρε για πολλά χρόνια με το κομμουνιστικό κόμμα, ωστόσο η σχέση τους υπήρξε πάντα θυελλώδης, έως το τέλος της ζωής του.

René Magritte - Φωτιά

Όταν η Gallérie la Centaure έκλεισε και τα εισοδήματα από το συμβόλαιο σταμάτησαν, ο Μαγκρίτ επέστρεψε στις Βρυξέλλες και εργάστηκε στη διαφήμιση. Κατόπιν, έφτιαξε με τον αδελφό του ένα πρακτορείο με το οποίο έβγαζαν τα προς το ζην. Την εποχή της γερμανικής κατοχής του Βελγίου κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρέμεινε στις Βρυξέλλες, χάνοντας την επαφή με τον Μπρετόν. Εκείνη την εποχή αποκήρυξε την βία και την απαισιοδοξία των προηγουμένων έργων του, αν και αργότερα επέστρεψε στα ίδια θέματα.

Το συνεχές παιχνίδι με την πραγματικότητα και τη φαντασία αποδίδεται από τους ψυχαναλυτές που έχουν εξετάσει θλιμμένα παιδιά, στον πρόωρο θάνατο της μητέρας του: οι δύο έννοιες "η μητέρα είναι εδώ", "η μητέρα έχει φύγει" στην εξέλιξη της συνεχούς εναλλαγής. Το παιχνίδι αυτό δείχνει ακριβώς την βίαιη εναλλαγή των συναισθημάτων καθώς η αίσθηση της ικανοποίησης που φέρνει η παρουσία, αντικαθίσταται συνεχώς μ' εκείνην της θλίψης που φέρνει η απουσία.

René Magritte - Ισορροπια

Στις ΗΠΑ εκτέθηκαν τα έργα του στη Νέα Υόρκη το 1936 και ξανά στην ίδια πόλη σε δύο εκθέσεις, το 1965 στο Μουσείο Μοντέρνα Τέχνης και το 1992 στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Τέχνης. Ο Μαγκρίτ πέθανε στις 15 Αυγούστου του 1967, και τάφηκε στο νεκροταφείο Σααρμπέκ (Schaarbeek) των Βρυξελλών.

🎫 Μουσείο Μαγκρίτ - Βρυξέλλες εδώ
📷 φωτό πηγή: protagon.gr, musée-magritte-museum.be, descarati.com, ccrenemagritte.be 

Related Man Ray [Ο Φωτογράφος της ψυχής και της εικόνας] εδώ